The Trials of Muhammad Ali – Bil Zigel

Par pesnica najpričljivijeg boksera svih vremena nisu postale simbol jednog vremena samo zato što se u njima krila isključivo brzina i fizička snaga, već i lični integritet, volja i tvrdoglavost u duhovnoj potrazi. Dokumentarac Bila Zigela uglavnom uspeva da osvetli upravo ovu dimenziju Alijevog života

Marko Nikolić

I ovlašnim uvidom u istoriju, može se lako konstatovati da za američke crnce odnosno Afroamerikance život preko Atlantika sigurno nije bio Tviter. Naime, tamo je nekorektan samo utorak. I baš kao što je prilično verno u solidnom prošlogodišnjem Oskarovcu 12 godina ropstva prikazan sav čemer obojenih sudbina u pretprošlom veku, tako se, takođe prošlogodišnji, dokumentarac Bila Zigela bavi spiritualnim borbama van ringa sredinom prošlog veka, u čijem je središtu sinonim borca – jedan i jedini Muhamed Ali.

I kao što je generacijama rođenim posle Dejtona život bez interneta nepojmljiv, tako se u današnjoj preovlađujućoj atmosferi političke korektnosti može lako smetnuti sa uma da su do pre samo nekoliko decenija američkim crncima uskraćivana osnovna prava. Na primer, pravo na ime – rođen kao Kasijus Klej u Luivilu, Kentaki, tada već olimpijski pobednik Muhamed Ali je, poput miliona “braće” razočarane u odnos hrišćanskih crkava prema njihovoj rasi, pronašao sebe u učenju Nacije Islama Velečasnog Elajdže Muhameda, usput se zbliživši i sa revolucionarom Malkolmom Iksom. Kada je između Elajdže i Malkolma “pukla tikva”, Ali je izabrao prvog. Drugi, o kome je Spajk Li 1992. snimio nezaboravan film sa Denzelom Vošingtonom u glavnoj ulozi, je nedugo zatim ubijen.

Očekivano, usledila je sistemsko-medijska šikana nakon što je Ali, čije je novo ime u tadašnjim novinama uvek pisano u zagradi, pozivajući se na tzv. prigovor savesti, odbio da ratuje u Vijetnamu – uporno ponavljajući da je islam religija mira i da “nije u svađi sa Vijetkongom”. Trpeći neverovatan pritisak i pravna mrcvarenja, slavni bokser nije ustuknuo, ne propuštajući da u svakoj mogućoj prilici verbalno dolije ulje na vatru, nazivajući belog čoveka “đavolom” i “robovlasnikom”, dok je na pretnju petogodišnjom zatvorskom kaznom otpisao “da nema šta da izgubi, jer su crnci u zatvoru već 400 godina”.

Zigelov dokumentaristički postupak sklapanja kockica osvajanja građanskih sloboda Afroamerikanaca je uobičajen – reminiscencije najbliže Alijeve rodbine (brat, bivša žena, jedna ćerka (od ukupno sedam; iz četiri braka ima i dva sina), verovatno jedini preživeli predstavnik sponzorskog pula belačkih industrijalaca iz Luivila, dugogodišnji vođa Nacije Islama Luis Farakan) smenjuju se sa arhivskim snimcima koji nam na korektan način dočaravaju atmosferu građanskog haosa u Americi tokom šezdesetih. Naravno, glavni junak je zbog dugogodišnje Parkinsonove bolesti sprečen da govori, ali, srećom, od zaborava je sačuvano na hiljade njegovih briljantnih tirada koje same za sebe pričaju priču o snazi izgovorene reči u epohi dok je javni govor još uvek imao neku težinu. Vremena su se svakako promenila i u tom segmentu, naravno na gore.

Možda i najveći kvalitet Zigelovog rada je završnica u vidu registrovanja promene percepcije islama u američkom društvu: nekada su vernici sa domaćeg terena, mahom smešteni u gradovima na Istočnoj obali, otpisivani kao ekstremniji u odnosu na svoju duhovnu braću širom sveta, da bi se nakon 11. septembra to mišljenje, sasvim razumljivo, radikalno preokrenulo – baš kao i odnos prema Aliju, koji danas s pravom uživa status nepresušne inspiracije, žive legende i jedne od najvećih kulturnih ikona koje je profesionalni sport ikada iznedrio.