Nastanak Biblije – Konrad Schmid/Jens Schröter (C.H. Beck)
Počeci hebrejske Biblije vode se još od desetog veka pre nove ere. Proces u kome su ti spisi dostigli svetost bio je dug i dinamičan. Priče, citati, pesme i molitve prvobitno su bili samo literatura
Darko Doni
Računa se da su od celokupne svetske populacije, dva i po miliona hrišćani. Za razliku od Centralne Evrope, gde broj vernika opada, hrišćanstvo svakim danom dobija sve više poklonika, naročito u Istočnoj Aziji (Kina), Africi i Južnoj Americi. Iako duboko podeljeni, svi se okupljaju oko jedne knjige, koja je do dvadeset i prvog veka štampana u preko pet milijardi primeraka. Biblija, Stari i Novi zavet, prevedeni su na 674 jezika, samo Novi zavet objavljen je na sledećih 1.515 jezika. Računa se da oko 71 odsto svetske populacije ima pristup Bibliji na maternjem jeziku.
Izvorno napisana na hebrejskom i aramejskom (Stari zavet) i starogrčkom (Novi zavet), ova knjiga predmet je brojnih istraživanja, koja, služeći se istorijskom metodologijom, lingvističkim alatkama, arheologijom; pokušavaju da upotpune sliku o nastanku ove drevne religije.
Dvojica teologa Reformatorske crkve, Švajcarac Šmit i Nemac Šreter, bave se dugi niz godina Biblijom i ova knjiga predstavlja rekapitulaciju najnovijih rezultata njihovog rada. Svakako, čitanje ovakve literature ne može da bude zamena za Sveto pismo i dela svetih otaca. Vaš sveštenik može da vam dâ konkretnu informaciju o svemu što vas zanima. Ipak, ovaj kratki prikaz može da posluži kao povod za neko dublje razmišljanje o veri i njenim važnim pitanjima.
Povest Izraela u poslednjih nekoliko decenija predmet je radikalnih izmena. U pitanje su dovedeni i velika seoba iz Egipta, kao i izgradnja hrama kralja Solomona. Čak se, ne bez razloga, razmišlja o verodostojnosti i rasporedu skupljenih jevanđelja i ranih apostoliskih pisama u jednu celinu.
I prevodi su različiti. Na primer, Stari zavet koji koriste Rusi ili Jermeni sadrži delove koji se ne nalaze u zapadnoevropskim izdanjima.
U verskim službama rani hrišćani su koristili umotane rolne s tekstovima, dok ih Jevreji i dan-danas koriste. Njih su zamenile tanke knjige, kodeksi, koji su vremenom sklapani u veće celine iz kojih je, kanonizacijom, nastala jedinstvena Biblija.
Najstarija sačuvana integralna hrišćanska Biblija, sa Starim i Novim zavetom, jeste Codex Sinaiticus iz četvrtog veka.
Počeci hebrejske Biblije vode se još od desetog veka pre nove ere. Proces u kome su ti spisi dostigli svetost bio je dug i dinamičan. Priče, citati, pesme i molitve, prvobitno su bili samo literatura. Paralelno, trajao je i razvoj pisane i usmene reči. Veoma su važna i arheološka otkrića u jedanaest pećina Kumrana u zapadnom Jordanu. Usled tople klime i izolacije, sačuvani su fragmenti, a u pojednim slučajevima čak i celokupni sveti spisi.
Zanimljiva je i priča o saživotu i interakcijama između Judeje i Izraela, seobama stanovništva i razvoju društva i religije. Tu su i dugi periodi vladavine Persijanaca i Rimljana ovim predelima, koji su nesumnjivo imali jak uticaj u razvoju monoteizma.
Za hrišćane, od posebnog je značaja i Septaguinta, prevod herbrejske Tore, pet Knjiga Mojsijevih; na starogrčki, takozvani grčki Stari zavet.
Posebna pažnja posvećena je pitanju u kojoj meri se Isus Hrist, rođen kao Jevrejin, obraćao Jevrejima, a koliko ostalom narodu. O tome se piše u antičkim spisima iz prvog i drugog veka nove ere. Tu je i utvrđeno i potvrđeno verovanje u Oca, Sina i Duha Svetoga.
Prve hrišćanske zajednice, kao što je poznato, nastale su u Jerusalimu i Antiohiji i opisane su u Poslanicama apostola Pavla. Mnogi Jevreji praktikovali su i hrišćanstvo, tako da se tek između prvog i četvrtog veka formiraju jasne razlike između ove dve religije. Razgraničenja između hrišćana i Jevreja prvi put se jasno pominju u spisima Ignjata Antiohijskog.
Novi zavet nastaje između pedesete i sto pedesete godine. Počinje s Poslanicama apostola Pavla, najstarijim hrišćanskim spisima uopšte, a završava se s Drugom poslanicom apostola Pavla iz sredine drugog veka. Novi zavet obuhvata četri jevanđelja, po Mateju, Marku, Luki i Jovanu, povest apostola, 13 poslanica apostola Pavla, dve apostola Petra, tri pod imenom Jovanovim, po jednu poslanicu braće Jakova i Jude, kao i Pismo Jevrejima i Otkrovenje Jovanovo, poznato i pod nazivom Knjiga apokalipse. Ovih dvadeset i sedam spisa predstavljaju telo Novog zaveta.
Nekanonski tekstovi, Dela svetih otaca i apokrifna tj. skrivena literatura, koriste se u izučavanju religije i neka od njih su i dalje veoma zanimljiva. Ranohrišćanski spisi Didahe govore npr. o hrišćanskoj etici, krštenju, molitvi i drugim pitanjima vere. Poznata dela su i Tomino jevanđelje i Filipovo jevanđelje, tokom četvrtog i petog veka prevedeni sa strogrčkog na koptski.
Od prvog, pa sve do šestog veka, iz hebrejske Biblije nastaju Mišna i Talmud. Pošto su ova učenja pisano učvršćena, u sedmom veku se šire na zapad, među Jevreje koji su govorili starogrčkim jezikom.
Poznati prevodi Biblije su Luterov (1534), Ciriški (1531), kralja Džejmsa (1611), Ćirila i Metodija (deveti vek), na ruski (1499), francuski (1530)… i nema sumnje, jako su podsticali razvoj pisane reči u svojim sredinama, što čine i danas.
Poseban značaj Biblija ima u pravoslavlju, koje se ne oslanja na njenu istorijsko-kritičku i hermenautičku interpretaciju. Biblija je u pravoslavlju pre svega duhovna hrana, preko značajna u svakodnevnoj i crkvenoj molitvi. Pravoslavna teologija se pre svega posmatra kao „teologija iskustva” i to predstavlja značajnu razliku u odnosu na zapadno shvatanje hrišćanstva koje teži verovatno ka nečemu racionalnijem, tražeći logičko objašnjenje za svaku reč.
Opšteprihvaćeni konsenzus je da se hrišćanska tumačenja Knjige nad knjigama ipak prilično razlikuju i da predstavljaju više bogatstvo nego prepreku da se bolje i dublje razumemo.
Ostavite odgovor