Frankofonija – Aleksandr Sokurov

Posmatranje istorije kroz procep između loža za moćnike, umetnike i običan svet omiljeni je ugao gledanja nesuđenog istoričara

Kristina Đuković

Da li su muzeji zbirke koje svedoče o istoriji umetnosti ili bunkeri ratnih trofeja? Da li ova svedočanstva civilizacije štite birokratija ili duševni pojedinci? I da li je Evropa zaum konzervatora umetnosti ili živih ljudi – sva ta pitanja postavlja Aleksandr Sokurov u svom filmskom eseju Frankofonija koji smo mogli da pogledamo na nedavno završenom, 21. FAF.

Posmatranje istorije kroz procep između loža za moćnike, umetnike i običan svet omiljeni je ugao gledanja nesuđenog istoričara Aleksandra Sokurova. Ovakva vizija dostigla je svoje savršenstvo u filmu Ruski kovčeg – fantazmagoričnom putovanju kroz Ermitaž i ujedno različite periode ruske istorije. Kao neformalni nastavak čuvenog filma u jednom kadru, Frankofonija ne postiže ovakvo jedinstvo vizije svog autora uprkos nešto labavijoj formi filmskog eseja koju Sokurov bira za meditativno putovanje kroz istoriju Luvra.

Načelno polaznu tačku u razuđenoj strukturi Frankofonije predstavlja nacistička okupacija Luvra 1940. godine. Ovo poglavlje, rekonstruisano kroz igrane delove o odnosu nemačkog oficira zaduženog za zbrinjavanje eksponata iz Luvra i direktora galerije, francuskog republikanca, Sokurovu služi kao nukleus priče o odnosu političke moći i umetnosti. Vođen potpitanjima koja ova istorijska epizoda Luvra nameće, narator se slobodno kreće kroz raniju istoriju pariskog muzeja senčeći kontrast između umetnosti kao oličenja plemenite strane čovekove prirode i njene sumorne uloge u autoritarnim, potkusurivačkim i iščašenim geopolitičkim projektima.

Iako formalnim sklopom koji obuhvata dijagrame, stvarne i lažne arhivske snimke i rekonstrukcije istorijskih događaja kroz igrane segmente, Frankofonija može da zaliči na dokumentarnu emisiju sa History kanala, ovaj filmski esej nema ni ciljeve ni naraciju popularne istorijske TV emisije. Impresionistički pristup istoriji Luvra pre je polazište za doku-fantaziju ili filmsku poemu.

Sokurov nije najjači pripovedač priče u holivudskom smislu te reči, pa to ne treba da se očekuje ni od ovog filma. Glas naratora nema svrhu da pogura priču napred, niti da premosti nejasnoće navođenjem činjenica. U pitanju je unutrašnji monolog samog reditelja baziran na retorskim pitanjima, filozofskim refleksijama i melanholičnim, pesničkim tiradama. Uz to, narator koji u filmu pod nazivom Frankofonija govori na ruskom sam po sebi je oličenje stava spram pitanja šta je evropska umetnost i kako su nacisti napravili razliku između muzeja u Istočnoj i Zapadnoj Evropi.

Frankofonija nije remek-delo na nivou nekih ranijih filmova Aleksandra Sokurova. Ali, u trenutku kada se ceo svet pita kako je Palmira, antički sirijski grad odolevao dve hiljade godina da bi sada bio sravnjen sa zemljom i kako se pitanje zaštite srednjevekovnih srpskih manastira pretvorilo u prevlačenje unutar kavkaskog kruga kredom, ovaj filmski esej tačno locira umetnost kao taoca političke moći kroz istoriju civilizacije.