HWHP


Vircov lažni dokumentarizam ponovo legitimiše princip kompleksnog sagledavanja mehanizama istorije


Kristina Đuković

Dokumentarno-igrani film slovenačkog reditelja Žige Virca, Hjustone, imamo problem započeo je svoj medijski život pre četiri godine kratkim video-snimkom o Titovom tajnom svemirskom programu. Glavni cilj ovog marketinškog trika bilo je skretanje medijske pažnje na Vircov projekat, ali je obavio i probnu fazu lansiranja uzbudljivog i potresnog filmskog eksperimenta o Jugoslaviji kao konstruktu istorije i mitova.

U svom debitantskom ostvarenju, Virc polazi od nekoliko ključnih događaja koji su obeležili period Hladnog rata – svemirske trke između Sovjeta i Amerikanaca i Nasino sletanja na Mesec, da bi, veštinom duhovitog enigmatičara, sastavio ukrštenicu čija prazna polja popunjava alternativna istorija Titove Jugoslavije. Sa jedne strane, Hjuston funkcioniše kao zabavna stilska vežba na temu teorije zavere sa ciljem satiričnog komentara ovakvog bistrenja maltene svih pitanja civilizacije kao enciklopedije nepotrebnih znanja (Duh vremena). S druge strane – potpuno suprotno logici pojednostavljivanja imanentnoj teorijama zavere, Vircov lažni dokumentarizam ponovo legitimiše princip kompleksnog sagledavanja mehanizama istorije.

Pasivni jugonostalgičarski pristup kojem su skloni mnogi filmski autori rođeni nakon Titove smrti, u Vircovom slučaju, makar, pleni popkulturnim duhom. Čest montažni postupak koji naglašava “pre i posle” momenat, najevidentniji na primeru posete Titovom brodu Galeb, pre priziva jezu podvodnog krstarenja po olupini Titanika, nego nostalgičan uzdah pri poseti muzeju 25. maj. Za razliku od dokumentarnog filma Cinema Komunisto koji je takođe privukao značajnu međunarodnu pažnju pristupom Jugoslaviji kroz priču o njenom kulturnom produktu – partizanskom filmu, Vircovo baratanje arhivskom građom prevazilazi nivo šaljivog kolaža. Faktografski snimci u Hjustonu postaju dadaističko oruđe za kreiranje novog konstrukta koji istorijske, a i savremene mehanizme ogoljava utoliko jasnije koliko se njima više igra. Tako događaji poput Brozove posete Maroku, diplomatskih susreta sa Kenedijem i Niksonom ili pokretanje proizvodnje automobila Jugo poprimaju iščašenu logiku kakva nam je poznata iz mitomanskih usmenih predanja o usponu i padu Jugoslavije.

Kombinovanjem arhivske građe s igranim delovima snimljenim u duhu lažnog dokumentarca o sudbini jednog od inženjera zaposlenih na tobožnjem svemirskom programu, Virc pravi duhovitu parafrazu međuratne, ekspresionističke figure ludog naučnika u službi monstruoznih i nehumanih projekata. S druge strane, i uprkos šeretskoj lakoći, Virc postavlja ozbiljna pitanja na temu pojedinačne ljudske sudbine kao materijala za hranjenje istorije.

Baš kao što je fraza korišćena u naslovu filma prešla svoj put od signala za pomoć koji je poslala ekipa sa Apola 13 do šaljive uzrečice, Vircov debitantski film ukazuje na put koji prelaze teorije zavere – od popkulturnog fenomena do pokazatelja nepoverenja u bilo kakve arbitre koji bi nam pomogli u razlikovanju istine i manipulacije.

Podeli s drugima